Engelli raporu ve vasi tayini, engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmak, haklarını korumak ve gerektiğinde onların yerine hukuki işlemleri yürütmek amacıyla düzenlenmiş iki temel hukuki mekanizmadır.
Bu kavramlardan önce, “vasi nedir ” kavramının ne anlama geldiğini açıklamak faydalı olacaktır.
Vasi Ne Demektir?
Vasi, vesayet altına alınan küçüğün veya kısıtlının kişiliğini, haklarını ve malvarlığını korumakla yükümlü kişidir. Vasi, kısıtlının menfaatine olacak biçimde onun adına hukuki işlemler yapabilir, karar verebilir ve temsil yetkisini kullanabilir.
Türk Medeni Kanunu’nun 404. maddesi ve devamında, vasi atanmasını gerektiren durumlar açıkça belirtilmiştir. Buna göre vesayet şu hallerde gündeme gelir:
- Yaş küçüklüğü (henüz ergin olmamış kişiler)
- Kısıtlama halleri, yani:
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı
- Kötü yaşam tarzı veya malvarlığının kötü yönetimi
- Özgürlüğü bağlayıcı ceza nedeniyle fiil ehliyetinin sınırlanması
- Yaşlılık, engellilik, deneyimsizlik veya ağır hastalık sebebiyle kişinin kendi işlerini yürütememesi
Bu durumlardan biri mevcutsa, bireyin korunması amacıyla mahkeme kararıyla vasi atanabilir.
Vasi Tayini İçin Nereye Başvurulur?
Vasi atanması yalnızca mahkeme kararıyla mümkündür.
Başvuru, vasi atanacak kişinin ikamet ettiği yer Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılır. Bu mahkemeler, vesayet konularında “vesayet makamı” olarak yetkilidir.
Mahkeme, görev yapabilecek nitelikte bir ergin kişiyi vasi olarak atar. Genellikle öncelik, kişinin eşi veya yakın akrabalarına verilir. Ancak bu kişilerin uygun olmadığı durumlarda, başka bir kişi veya kurum da vasi olarak görevlendirilebilir.
Atama yapılırken, yerleşim yeri yakınlığı, kişisel ilişki düzeyi ve adayın güvenilirliği göz önünde bulundurulur.
Vasi Hangi İşlemleri Yapabilir?
Vasi, vesayet altındaki kişinin kişisel ve mali menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerinde onu temsil etmekle yükümlüdür. Ancak her konuda sınırsız yetkiye sahip değildir.
Bazı işlemler için mutlaka vesayet makamının (mahkemenin) önceden izni gerekir.
Vesayet makamının izni gereken işlemler:
- Kısıtlının ikamet adresini değiştirmek
- Taşınmaz mal alım veya satımı
- Dava açmak, sulh olmak ya da feragat etmek
- Araç alım-satımı
- Kısıtlının adına kefil olmak, vakıf kurmak veya bağışta bulunmak
Vasi, tüm işlemlerinde kısıtlının yararını gözetmekle yükümlüdür.
Engelli Raporu Nedir?
Engelli raporu, tam teşekküllü bir devlet hastanesi veya Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş özel hastane tarafından düzenlenen, bireyin engellilik oranını gösteren resmi belgedir.
Bu rapor, engelli bireylerin sosyal yardımlar, vergi indirimleri, özel eğitim, ulaşım ve istihdam destekleri gibi haklardan yararlanabilmeleri için gereklidir.
Başvuru sırasında genellikle şu belgeler talep edilir:
- T.C. kimlik kartı,
- Engelli sağlık kurulu raporu talep dilekçesi,
- Vesikalık fotoğraf,
- Mevcut sağlık raporları veya tıbbi belgeler (varsa),
- SGK veya özel sağlık sigortası bilgileri
Başvuru sonrasında kişi, ilgili branş doktorları tarafından muayene edilir.
Her doktor kendi alanıyla ilgili değerlendirmesini yapar ve sonuçlar sağlık kurulunda birleştirilerek engellilik oranı (%) belirlenir.
Tüm süreç tamamlandığında rapor, e-Devlet ve e-Rapor sistemi üzerinden erişilebilir hale gelir.
Engellilik Oranı Nasıl Belirlenir?
Engellilik oranı, bireyin fiziksel, zihinsel, ruhsal veya duyusal kayıplarına göre Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümleri uyarınca belirlenir.
- %40 ve üzeri: Engelli kabul edilmek için alt sınırdır.
- %90 ve üzeri: “Tam bağımlı” olarak değerlendirilir.
Engellilik oranı, bireyin kendi kararlarını verebilme ve hukuki işlemler yapabilme kapasitesini de etkileyebilir.
Bu nedenle yüksek oranlı engellilik durumlarında vasi tayini gündeme gelebilir.
Engelli Raporu ile Vasi Tayini
Engelli bireyin günlük yaşamını, mali işlemlerini veya sağlıkla ilgili kararlarını kendi başına yürütememesi durumunda, vasi tayini gerekebilir.
Bu noktada engelli raporu, mahkeme tarafından bireyin karar verme kapasitesinin değerlendirilmesinde delil niteliği taşır.
Vasi tayini süreci şu aşamalardan oluşur:
- Engelli raporunun alınması veya mevcut raporun mahkemeye sunulması,
- Mahkemenin değerlendirmesi ve gerekirse sağlık kurulundan yeni rapor istemesi,
- Vasi atanması ve yetkilerinin belirlenmesi
Mahkeme, engelli bireyin menfaatlerini gözeterek, uygun bir kişiyi vasi olarak atar. Bu ilamla vasi; bankalarda, hastanelerde, tapuda veya kamu kurumlarında işlem yapabilir.
Vasi Tayini Ne Kadar Sürer?
Vasi tayini süreci, mahkemenin iş yoğunluğuna ve belgelerin tamlığına göre değişmekle birlikte genellikle 6 ila 12 ay içinde sonuçlanır.
Bilirkişi veya adli tıp incelemesi talep edilirse, bu süre birkaç ay daha uzayabilir.
Vesayet ve vasi tayini süreçleri, her olayın kendine özgü koşullarına göre şekillenir.
Yanlış hazırlanmış dilekçeler veya eksik başvurular, sürecin uzamasına ya da reddedilmesine yol açabilir.
Bu nedenle vasi tayini ve engelli raporuna dayalı işlemlerde, bir avukattan profesyonel hukuki destek almak, hem sürecin doğru yürütülmesini hem de engelli bireyin haklarının korunmasını sağlar. Daha fazla bilgi için iletişime geçebililirsiniz.
